Mùa mưa tới là điều kiện thuận lợi cho kiến ba khoang phát triển. Bị kiến ba khoang đốt có dấu hiện thế nào, xử lý ra sao và cách phòng tránh hiệu quả nhất.

Kiến ba khoang là kiến gì?

Kiến ba khoang là loài kiến có cánh (Nairobi fly) rất phổ biến ở các vùng có khí hậu ẩm ướt.

Kiến ba khoang có thân hình thon, dài như hạt thóc (dài khoảng 0,7 – 1 cm, ngang 2 -5mm), có 3 đôi chân, bụng có đốt, thon nhọn về đuôi. Loài kiến có đôi cánh trong suốt gấp gọn bên dưới cánh cứng, tuy nhiên chúng hiếm khi bay và bò rất nhanh.

Kiến ba khoang có đầu và bụng dưới đen, trong khi ngực và bụng trên lại có màu đỏ, vùng trên giữa phát quang ngũ sắc, óng ánh màu xanh, đính kèm đôi cánh cứng (elytra).

Kiến ba khoang thường sống ở các ruộng lúa, cỏ mục, vườn cây, bãi rác thải, công trình đang xây dựng… Chúng xuất hiện nhiều vào mùa mưa, khi độ ẩm cao, thuận lợi cho kiến phát triển. Kiến ba khoang ưa thích ánh sáng đèn ban đêm nên bay vào theo ánhđèn, đậu vào quần áo, khăn mặt, giường chiếu, chăn màn…

Chất độc trong cơ thể kiến có thể làm tổn thương da người (bỏng da, viêm da) nếu chất này được giải phóng ra khi kiến bị tác động hoặc bị chà sát hoặc bị giết.

Theo cục Y tế dự phòng trong cơ thể kiến ba khoang có chứa độc tố Pederin, độc tính mạnh gấp 12 – 15 lần nọc độc của rắn hổ nhưng do lượng tiếp xác nhỏ và chỉ ở ngoài da nên không đủ gây chết người như nọc rắn.

Khi tiếp xúc với chất gây độc của kiến ba khoang nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nặng.

Tổn thương do kiến ba khoang thế nào?

Vết thương do kiến ba khoang đốt có thể nhầm với tổn thương trong bệnh zona thần kinh do đó có những đặc điểm sau:

• Tổn thương thường xuất hiện ở các vùng da hở trên cơ thể như mặt, cổ, ngực, vai, gáy, hai tay.
• Vết thương cơ bản có dạng rát đỏ, thành vệt dài hoặc thành đám. Ban đầu là những nốt ban đỏ rồi sưng lên thành mụn mủ có điểm lỏm màu trắng vàng ở giữa.
• Thương tổn tiếp tục xuất hiện dù không có sự hiện diện của kiến ba khoang nếu không giữ gìn cẩn thận có thể bị loét, làm rỉ dịch sang các vùng da lành, đặc biệt là các vùng nếp gấp.
• Thường đau rát, ngứa ngáy khó chịu, một số trường hợp có thể bị sốt, nổi hạch, biến chứng nhiễm trùng toàn thân.

Làm gì khi bị chất độc của chúng dính vào da?

• Lấy nước sạch mát rửa chỗ kiến đốt rồi dùng xà phòng dịu nhẹ vào rửa sạch. Bạn phải hết sức nhẹ nhàng nếu không sẽ làm trầy xước hoặc vỡ vết thương;
• Nhanh chóng bôi hồ nước (có bán ở các hiệu thuốc);

• Những ngày sau đó, tùy vào mức độ bị kiến đốt bạn có thể sử dụng một số loại thuốc bên cạnh việc bôi hồ nước đều đặn;
• Nốt ban đỏ chuyển sang nốt mụn mủ, phồng rộp lên: Bạn nên dùng thêm mỡ Oxyde kẽm, mỡ kháng sinh để bôi lên da;
• Nếu vết đốt có dấu hiệu lở loét, nhiễm khuẩn, bị rỉ mủ bạn nên đến các cơ sở y tế để khám và điều trị kịp thời;
• Mỗi ngày bạn nên bôi thuốc 2 lần, trước khi bôi bạn rửa sạch vết thương với nước muối loãng (có bán ở các hiệu thuốc).

Phòng tránh ra sao?

       Cục y tế dự phòng khuyến cáo, nếu có sự hiện diện của kiến ba khoang trong khu vực, nên thay đèn huỳnh quang bằng đèn có ánh sáng màu vàng, vì kiến ba khoang rất thích ánh sáng đèn huỳnh quang nên chúng bay vào theo ánh đèn, đậu vào quần áo, khăn mặt, giường chiếu, chăn màn.

• Vệ sinh phòng ở sạch sẽ, thoáng mát;
• Trước khi đi ngủ, nên kiểm tra kĩ giường gối, chăn chiếu. Trước khi mặc quần áo cần giũ sạch xem có kiến ba khoang hay không;
• Sử dụng lưới các cửa sổ và cửa ra vào, hạn chế mỏ cửa nhiều, nên buông rèm;
• Vệ sinh môi trường, phát quang bụi rậm, cây cỏ xung quanh nhà, vì đây là nơi trú ẩn tốt cho kiến ba khoang;

Gặp kiến ba khoang tiếp xúc với cơ thể, phải xử trí thế nào?

• Không nghiền nát, chà sát kiến khi thấy chúng xuất hiện trên thân mình để tránh độc tố tiết ra.
• Khi bị dính chất độc, tránh gãi hay chà mạnh vùng da bị tổn thương. Không tiếp xúc các vùng da lành với nơi bị dính độc tố.
• Rửa sạch vết thương (nhất vùng mắt) càng nhanh càng tốt khi bị dính chất độc, bôi thuốc, dùng theo chỉ dẫn của bác sĩ.
• Bàn tay nếu lỡ đập chết kiến ba khoang cần rửa sạch xà phòng, càng sớm càng tốt, để tránh độc tốt kiến dính vào.
• Khi da bị tổn thương tấy đỏ, lan rộng phải đi khám, không nên tự ý mua thuốc điều trị, bởi trong các loại thuốc bôi ngoài da có chứa Corticoid, chất giải độc tố… nên cần có bác sĩ chỉ định mới được dùng.

Như vậy: Viêm da do kiến ba khoang đốt thường khỏi nhanh trong vòng 1 tuần nếu xử trí đúng cách. Tuy nhiên, người bệnh chỉ nên rửa nhẹ nhàng tại nơi tiếp xúc bằng nước muối sinh lý (NaCl 0,9%) ngay lúc vừa tiếp xúc để trung hòa hoặc giảm bớt các yếu tố dị ứng, kích ứng da, sau đó đến cơ sở y tế để khám và điều trị kịp thời, không nên tự điều trị để tránh các biến chứng nặng hơn.